Karaciğer nakil merkezi, çeşitli hastalıklar sebebiyle yetmezlik kliniği gözlenen karaciğerin sağlıklısı ile değiştirilmesi için uygulanan ameliyat ve prosedürlerin gerçekleştirildiği kurumdur. Karaciğer ve diğer organ nakil işlemlerinin tümü Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından oluşturulan yönergeler ve uluslararası tıbbi literatür çerçevesinde yapılır. Biruni Üniversite Hastanesi Karaciğer Nakil Merkezi, uluslararası standartlarda ve üstün kalitede hizmet veren bir organ nakli birimidir.
Karaciğer Nakli
Diğer tıbbi yöntemler ile yeterli sonuç alınamayan karaciğer yetmezlikleri için, hasta olan organ tamamen çıkarılarak yerine sağlıklı karaciğerin vücut için uygun şekilde yerleştirilmesi işlemi gerçekleştirilir. Nakil ameliyatı için gerek duyulan tüm operasyon öncesi ve sonrası bakım ve tıbbi işlemler ise profesyonel kadro ile hizmete sunulur.
Karaciğer Naklinin Yapıldığı Hastalıklar Karaçiğer Nakli Neden Yapılır?
Karaciğer nakil merkezinde, yetmezlik durumundaki karaciğer dokusu ile sağlıklı olanın değiştirilmesi işlemi gerçekleştirilir. Bu sayede diğer tıbbi yöntemler ile tedavi edilemeyen karaciğer yetmezliklerinde başarılı sonuçlar alınabilir. Karaciğer yetmezliğine sebep olan farklı hastalıklar mevcuttur. Siroz, karaciğer yetmezliğinden dolayı ortaya çıkan en sık patolojiler arasında yer alır. Kronik türde bir hastalık olan siroz ise farklı nedenler ile gelişebilir.
Siroz’a sebep olan hastalıklar ise şu şekilde listelenebilir:
Enfeksiyonlar: Hepatit hastalığı, tüm dünyada halen sıkça gözlenen ve siroza neden olan durumlardan birisidir. Bunlardan özellikle Hepatit B ve Hepatit C virüsleri siroz açısından tehlikeli ve en sık görülenlerdir.
NASH (karaciğer yağlanmasına bağlı hastalık): Non-alkolik karaciğer yağlanması olarak tanımlanan ve günümüzde giderek artan bu hastalıkta, yaşam tarzındaki olumsuz beslenme alışkanlıkları ve obezite ile birlikte karaciğerde yağ birikimi söz konusudur. Sağlıksız nitelikteki besinlerin aşırı tüketimi sonucunda ise karaciğer dokusundaki yağ birikimi artarak fonksiyon bozukluklarına yol açabilir. Sonuçta karaciğer yetmezliği gelişebilir.
Alkolizm: Sürekli ve uzun süreli alkol tüketiminde zaman içerisinde ortaya çıkan toksik atıklar ve aşırı kimyasal aktivite sebebiyle karaciğer dokusu yağlanarak zarar görür. Sonuçta karaciğere ait normal yapıların fonksiyonlarında ve biçimlerinde bozulmalar meydana gelir ve siroz ortaya çıkar.
Otoimmün hastalıklar: Primer biliyer siroz, otoimmun hepatit ve primer sklerozan kolanjit gibi hastalıklar
Budd Chiari Sendromu: Hepatik venlerden sağ atriuma kadar olan sahadaki tıkayıcı nedenler sonucunda gelişen karaciğer venöz dönüş bozuklukları Budd-Chiari sendromu olarak adlandırılır. Karaciğer sirozuna sebep olabilir.
Diğer hastalıkları: Hemakromatozis, Wilson hastalığı ve alfa 1 antitripsin eksikliği, Primer hiperoksalüri gibi spesifik hastalıklara bağlı olarak da siroz ve karaciğer yetmezliği gelişebilir. Ek olarak, siroza sebep olan ancak ortaya koyulamayan (kriptojenik dediğimiz) birçok farklı etken de söz konusudur.
Epiteloid hemanjioendotelyoma ve alveolar kist hidatik: Dev kitlelere sebep olan bu hastalıklarda karaciğer nakli gerekebilir.
Hepatosellüler karsinom (HCC): En yaygın birincil karaciğer kanseri türüdür. Kronik karaciğer hastalığı zemininde ya da sadece tümöral hastalık olarak gelişebilir.
Akut karaciğer yetmezliği: Bazı ilaç, bitki türleri ya da mantar zehirlenmesi gibi durumlarda gelişen ani ve ilerleyici karaciğer yetmezliği durumudur. Tedaviye yanıt vermeyen yetmezlikte karaciğer nakli gerekebilir.
Çocuklarda Karaciğer Nakli: Biliyer atrezi (safra yollarının olmaması), caroli hastalığı ve PFİC (Progresif Kalıtsal İntrahepatik Kolestaz), bazı glikojen depo hastalıkları (Tip 1 ve Tip 4), Ailesel amiloid polinöropati, metabolik hastalıklar (galaktozemi, üre-siklus defektleri vb.), Tirozinemi, Akut intermittan porfiri, Hepatoblastoma karaciğer nakli gerektirebilen karaciğer hastalıklardır.
Karaciğer yetmezliğinin tedavisi için tek net çözüm yöntemi organ naklidir. Bu amaçla, karaciğer yetmezliğine sahip olan her birey organ nakli işleminden yararlanabilir. Nakil ameliyatı için uygunluk kriterlerini sağlayan bireyler, bu ameliyat sayesinde normal karaciğer fonksiyonlarına sahip olabilirler.
Karaciğer nakli için Değerlendirme nasıl yapılıyor?
Hastalığın öyküsü ayrıntılı olarak alınır ve fizik muayenesi yapılır. Daha sonra istenen kan testleri, radyolojik tetkikler ve ilgili konsültasyonlar yapılır. Nakil ameliyatı sonrası kullanılacak bağışıklık sistemini baskılayacak ilaçlar açısından kanser ve enfeksiyon taramaları da yapılmaktadır.
Karaciğer nakli ihtiyacının belirlenmesi, tüm dünyada kullanılan standartlaşmış bir puan sistemi olan MELD (Model for End-stage Liver Disease) puanlama sistemiyle yapılmaktadır. MELD, kronik karaciğer hastaları için geliştirilen, hastalığın şiddetini gösteren ve hastaların 3 aylık sağkalımını tahmin etmeyi sağlayan bir sistemdir. Sirozlu hastalarda MELD skoru ne kadar yüksek çıkarsa, karaciğer hastalığı da o kadar ilerlemiştir ve 3 aylık ölme riski de bununla beraber yükselir.
Sirozlu hastalar, MELD skoru 15 ve üzeri ise karaciğer nakli adayı olurlar. Bununla birlikte MELD skorları düşük olsa bile, klinik bulgulara göre hastanın yakınmalarından dolayı karaciğer nakli yapılabilir. Bu durumlar içinde: akciğerlerin ve böbreklerin etkilenmesi, assit, hepatik ensefalopati, yemek borusunda gelişen varis kanaması, spontan bakteriyel peritonit bulunmaktadır.
Karaciğer Nakli nasıl uygulanır?
Karaciğer nakli, kadavra vericili veya canlı karaciğer vericili olarak iki yolla gerçekleştirilebilir. Organ bağışında sunulan kadavra vericili nakil için beyin ölümü gerçekleşmiş sağlıklı karaciğeri olan bir kadavra donör gerekir ve acil şartlarda yapılan hazırlıklarla ameliyat yapılır.
Canlı vericili karaciğer nakillerindeyse hem alıcı hem vericiye detaylı tetkik ve değerlendirmeler yapılarak ameliyat sonrası karşılaşılabilecek sorunlar en aza indirgenir. Canlı vericili karaciğer nakli ameliyatı vericiden, alıcı adayının ihtiyacına göre karaciğerin sağ, sol ya da özellikle çocuk alıcılar için sol lobun bir kısmı alınır.
Alıcının ameliyatındaysa (safra kesesi ile birlikte) hasta karaciğer tamamen çıkarılır ve kadavra ya da canlı vericiden alınan uygun hacimdeki karaciğer aynı yere konulur.
Karaciğer nakli ile ilgili sık sorulan sorular ve nakil öncesinde bilinmesi gerekenler
Karaciğer sirozu olan ve ömrünün bir yıldan daha az kaldığı tahmin edilen her hasta nakil için değerlendirilmelidir. Nakil kararı alınan bir hastanın ameliyat öncesi durumu ne kadar iyiyse, cerrahi o kadar iyi sonuç verir. Bu nedenle, doğru zamanda yapılan bir nakil iyi sonuçlar elde etmede esastır. Bu şartlarda yapılan bir ameliyat ile yaklaşık %80 başarı oranı elde etmek mümkün olacaktır.
Hastanın nakil için uygun olup olmadığının belirlenmesi için kalp, akciğerler, böbrekler, kan grupları, ayrıntılı kan tahlilleri ve radyolojik görüntüleme yöntemleri ile değerlendirilir. Tıbbi değerlendirme dışında psikiyatri uzmanı tarafından da onay alındıktan sonra hasta ve ailesi ameliyat, hastanede kalma, cerrahiden sonraki muhtemel seyir, izlem ve hastalık sonrası bakım ile ilgili olarak bilgilendirilir.
Ameliyat Öncesi
Başarı oranı yüksek olmasına rağmen yine de oldukça zor bir ameliyat olup ortalama 6-12 saat arası sürer. Hasta karaciğer tamamı ile çıkarılıp yerine sağlam karaciğer konulur. Ameliyattan sonra yoğun bakım ünitesine alınan hastalar her şey iyi giderse 1-2 gün yoğun bakımda kaldıktan sonra olservise alınırlar ve burada da ortalama 10-15 gün kalıp taburcu edilirler.
Karaciğer nakli sonrası hayatımda neler değişecek?
Başarılı bir karaciğer nakli ameliyatı sonrası her şeyden önce hasta hayata geri döner. Taburculuk sonrası ilk ay haftalık, daha sonra giderek azalan aralıklarla poliklinik kontrolleri yapılır. Dört hafta dolduğunda cilt dikişleri alınır. Bir ay sonunda araç kullanmaya başlayabilir. Bunlar dışında uzun süreli ve ömür boyu kullanılması gereken ilaçlar olacaktır. Bu ilaçların zamanında ve uygun şekilde alınması nakil karaciğerin sağlıklı çalışması için çok önemli ve vazgeçilmezdir. Bu ilaçların dozları hastanın kendi doktorları tarafından ayarlanır. Aksi söylenmedikçe hiçbir ilaç kesilmemeli ve dozu değiştirilmeden kullanılmalıdır. Ancak bağışıklık sistemini baskılayan bu ilaçlar kişiyi enfeksiyonlara karşı biraz daha duyarlı hale getirebilir. Bununla ilgili de rutin kontroller esnasında değerlendirme yapılmaktadır. İyileşmenin haftalar süren bir süreç olduğunu anlamak büyük önem taşır. Nakil karaciğeri sağlıklı çalıştığı sürece hastalar normal hayatlarına devam ederler, yetişkinler iş hayatlarına, çocuklarsa okullarına kaldıkları yerden devam edebilir. Karaciğer nakli sonrası hamilelik ve doğum mümkündür.
Vücudum yeni organı kabul etmezse neler olur?
Karaciğer ameliyatı sonrası rejeksiyon (vücudun organı kabul etmemesi) akut ve kronik olmak üzere ikiye ayrılır. Akut rejeksiyon genellikle 90 gün içinde gelişir. Hastalar rejeksiyon durumunda ateş, yorgunluk, karın ağrısı, koyu sarı idrar, açık renkli dışkı, assit (karında sıvı birikmesi) gibi değişik klinik bulgularla ortaya çıkabilir. Ayrıca yapılan kan tetkiklerinde karaciğer fonksiyon testleri yükselir. Bu sonuca ve hastanın klinik durumuna göre biyopsi alınabilir, hasta yatırılarak rejeksiyonu bastıracak ilgili tedaviler uygulanır.
Kronik rejeksiyon ise daha geç dönemlerde ortaya çıkar ve görülme olasılığı %1 civarındadır. Rejeksiyonla ilgili tüm tedavi yolları uygulanmasına rağmen çoğunlukla yeni bir karaciğer nakli gerektirir.
Nakilden sonra özel bir diyet uygulamalı mıyım?
Başarılı bir karaciğer nakli sonrası, sağlıklı olmak kaydıyla özel bir diyet uygulamaya gerek kalmamaktadır. Eğer hastanın var olan hipertansiyon, diyabet hastalığı gibi yandaş başka hastalıkları varsa bunlarla ilgili diyet kurallarına uymalıdır.
Karaciğer naklinin temel amacı, kişiyi normal, aktif, üretken hayatına geri çevirmektir. Organ nakilli hastalar kendilerini yeniden doğmuş olarak nitelendirirler ve yepyeni bir hayata başladıklarını düşünürler. Birçoğu ameliyat gününü “Nakille gelen yeni Doğumgünü” olarak kutlarlar. Biruni Üniversite Hastanesi Organ Nakli Merkezi olarak bu kutlamaya katılabilmek bizler için en kıymetli ve başarılı ödüldür.
